Teknologi Senjata Api Tanah Melayu

Masyarakat Alam Melayu sejak abad ke-16 telah mahir mengadaptasi teknologi senjata api yang diperkenalkan oleh kuasa asing, terutamanya Portugis, Sepanyol dan Uthmaniyah lalu menghasilkan senjata tempatan seperti istinggar. Istinggar ialah senapang laras panjang menggunakan sumbu api (matchlock) dan banyak digunakan mempertahankan kota atau kapal. 

Kajian oleh sejarawan Portugis seperti Manuel Godinho de Erédia merekodkan penggunaan istinggar secara meluas di Melaka, Johor dan Aceh selepas penaklukan Portugis. Bengkel pembuatan senjata api wujud di sekitar Melaka, terutama di kawasan hulu Sungai Melaka dan Kampung Hulu, di mana tukang besi mahir menghasilkan laras dan kelengkapan kayu senjata.

Selain istinggar, terdapat pemuras, senjata laras pendek atau sederhana dengan muncung melebar yang mampu menembak peluru tabur. Pemuras amat berkesan dalam mempertahankan benteng atau kapal daripada serangan jarak dekat. Terakol pula ialah senjata genggam mirip pistol moden yang mudah disimpan di pinggang. Pengembara Belanda seperti Jan Huyghen van Linschoten mencatat bahawa senjata api genggam Melayu setanding kualitinya dengan senjata buatan Goa dan Gujarat. Banyak pembuatan senjata ini berlaku di pusat peleburan logam tradisional, misalnya di kawasan hulu Sungai Perak dan di hulu Sungai Pahang, yang terkenal dengan perlombongan bijih timah dan peleburan gangsa bagi menghasilkan laras senjata.

Dalam peperangan laut, masyarakat Melayu menggunakan rentaka, sejenis meriam kecil diperbuat daripada gangsa atau besi tuang dan dipasang di perahu atau kapal. Penulis British seperti Sir Thomas Stamford Raffles mendokumentasikan rentaka bukan sahaja sebagai senjata, tetapi juga sebagai barang dagangan yang dieksport ke pelabuhan lain di Asia Tenggara. Lokasi pembuatan rentaka terkenal termasuk Bengkulu di Sumatera, Brunei, dan Pulau Selayar di Sulawesi, di mana terdapat pusat peleburan gangsa dan besi tuang.

Kajian Eropah menunjukkan bahawa kepakaran metalurgi Alam Melayu sangat dihormati, membuktikan pembuatan senjata bukan sekadar adaptasi teknologi, tetapi lambang kemahiran industri tempatan yang berdaya saing dengan bengkel senjata di India dan Timur Tengah.

#JagatIMPAK

#UiTMDiHatiku

#SenjataAlamMelayu

#IlmuBedil

#IMAN25

#InovasiAlamMelayu